Бүгін Қазақстан астанасында басталған Орталық Азия – Қытай екінші саммиті аймақтың болашағына тың серпін бермек. Кездесу барысында өңірлік байланыс пен инфрақұрылым тақырыбы басты назарда болмақ. «Бір белдеу, бір жол» бастамасы аясында Қытайдың көлік инфрақұрылымын дамытуға салған инвестициясы мен ынтымақтастығы Орталық Азия елдері үшін экономикалық ықпалдастық, сауданы жеңілдету және халықтар арасындағы байланысты нығайтудың маңызды құралына айналып отыр.
Кең даланың кедергісі – көлік мәселесі
Тарихи тұрғыда теңізге тікелей шыға алмайтын және жер бедері күрделі Орталық Азия елдері көлік қатынасы жағынан қиындықтар көріп келген. Кеңес дәуірінен қалған теміржол, автожол және құбыр желілері бүгінде заман талабына толық сай емес. Көлік инфрақұрылымының әлсіздігі – сауда құнын арттырып, бәсекеге қабілеттілікті төмендетіп, аймақтық интеграцияны тежейді.
Осы тұста Қытай бастаған инфрақұрылымдық жобалар жаңа мүмкіндіктер ұсынады. Соңғы онжылдықта Пекин Орталық Азия елдерімен бірлесіп негізгі көлік дәліздерін жаңғыртуға кірісті. Бұл жаңа «Жібек жолының» жаңғыруы десе де болады.
Ең маңызды жобалардың бірі – көптен күткен Қытай – Қырғызстан – Өзбекстан теміржолы. 2024 жылы құрылысы туралы келісімге қол қойылған бұл бағыт Қытай мен Еуропа арасындағы жүк тасымалының қашықтығын 900 шақырымға қысқартып, уақыт пен шығынды едәуір үнемдеуге мүмкіндік береді.
Құрлықтағы көпірге айналған Қазақстан
Қазақстан – «Бір белдеу, бір жол» бастамасындағы негізгі әріптестердің бірі. Ел аумағында орналасқан Қорғас құрғақ порты – Қытай мен Еуропа арасындағы теміржол саудасының басты торабына айналған. Алматымен Сиань қаласын жалғайтын жүк дәлізі – Шығыс пен Батысты байланыстыратын маңызды арна ретінде тұрақтап келеді. Сонымен қатар, Қытайдың шығысындағы Ханчжоу қаласынан Орталық Азияға бағытталған әуе жүк бағыттары да кеңейіп, дәстүрлі экспорт пен электрондық сауданың дамуына ықпал етуде.
Цифрлық және «жасыл» болашаққа жол
Қазіргі заманда байланыс тек жолмен шектелмейді. Қытай мен Орталық Азия елдері бірігіп, талшықты-оптикалық желілер мен деректер алмасуға арналған трансшекаралық инфрақұрылымды дамытуда. Бұл цифрлық сауданың жаңа деңгейге көтерілуіне жол ашады.
Сонымен бірге, экологиялық таза энергия көздерін дамыту да маңызды рөл атқаруда. Өзбекстанның шығысындағы Наманганда Қытайдың көмегімен салынған қуаты 100 МВт болатын күн электр станциясы жұмыс істеп тұр. Қазақстанда да жел және су электр жобалары халықтың мыңдаған үйін электрмен қамтып отыр.
Саяси үйлесім мен институционалдық байланыс
Тек инфрақұрылым ғана емес, сонымен қатар саяси және институционалдық үйлесім де аса маңызды. 2024 жылы Қытай – Орталық Азия Хатшылығының құрылуы және министрлік деңгейіндегі 10-нан астам диалог алаңдарының ашылуы – осы бағыттағы нақты қадамдар. Шекара рәсімдерін жеңілдету, кедендік үйлесім және бірыңғай логистикалық стандарттар жасау – Еуропалық Одақ тәжірибесіне ұқсас тетіктерді Еуразия кеңістігіне бейімдеуге жол ашады.
Мәдени байланыс пен туризмнің дамуы
Инфрақұрылым тек жүк тасымалына ғана емес, мәдени алмасуға да жол ашады. Қытай мен Қазақстан, Өзбекстан арасындағы визасыз режимдер туризмнің өркендеуіне себеп болды. Сиань мен Алматыны байланыстыратын «мәдени пойыз» жобасы – халықтар арасындағы өзара түсіністікті тереңдетудің жаңа үлгісі.
Алдағы бағыт – «ақылды» көлік және жасыл қаржы
Болашақта Қытай мен Орталық Азия жасыл қаржыландыру, ақылды көлік жүйелері, жасанды интеллект пен блокчейн секілді инновациялық шешімдерді енгізуге ұмтылады. Логистикада ИИ қолдану, кеденде блокчейн жүйесін пайдалану, инфрақұрылым тиімділігін спутниктен бақылау – ендігі мүмкіндіктер қатарында.
Болашақты бірге құру
Қытайдың инфрақұрылымдық дипломатиясы – тек жол салу емес, сенім орнату, даму жолдарын ашу және ортақ болашақты байланыстыру. Бүгін Астанада өтіп жатқан саммитте мемлекет басшылары осы бағыттағы жетістіктерді бағалап қана қоймай, болашақтағы өзара іс-қимылдың жаңа кезеңін бастайды.
Бұл – ұзақ жолдың бастауы. Бірақ сол жол бүгін төселіп жатыр – рельс пен рельстің, ой мен идеяның жалғасуымен.
CGTN
